مفهوم دنیاپرستی در کلمات امیرالمومنین علی (علیه السلام) مفهومی عمیق است که پرداختن و توجه به آن می تواند چراغ راه متقین و انسان های آزاده باشد. در مقاله مفهوم دنیا در اندیشه امیرالمومنین علی (علیه السلام)، به بررسی برخی از سخنان حضرت پیرامون دنیا پرداختیم و در این مقاله نیز به بررسی دنیاپرستی در اندیشه آن حضرت خواهیم پرداخت.

مفهوم دنیاپرستی

وصف دنیا از زوایای مختلف در دیدگاه امام علی (علیه‌ السلام) یکی از موضوعات جذابی است که می توان در مطالعات پیرامون نهج البلاغه آن را دنبال کرد. دنیاپرستی یکی از دام های اساسی شیطان برای انحراف بندگان خدا از مسیر ایمان و هدایت و دوری از سرای آخرت بوده و به نوعی به عنوان سرنخ گمراهی انسان ها محسوب می شود. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْليها مَذْمُوماً مَدْحُوراً؛[1] آن كس كه فقط زندگى زودگذر [دنياى مادى] را بطلبد، آن مقدار كه بخواهيم به هر كس اراده كنيم از آن مى دهيم، سپس دوزخ را براى او قرار خواهيم داد كه در آتش مى سوزد؛ در حالى كه نكوهيده و رانده [درگاه خدا] است».

امیرالمومنین علی (علیه السلام) در سخنانی در مورد توصیف دنیاپرستی چنین می فرماید: «وَ أُحَذِّرُكُمُ الدُّنْيَا فَإِنَّهَا مَنْزِلُ قُلْعَةٍ وَ لَيْسَتْ بِدَارِ نُجْعَةٍ، قَدْ تَزَيَّنَتْ بِغُرُورِهَا وَ غَرَّتْ بِزِينَتِهَا. [دَارٌ] دَارُهَا هَانَتْ عَلَى رَبِّهَا فَخَلَطَ حَلَالَهَا بِحَرَامِهَا وَ خَيْرَهَا بِشَرِّهَا وَ حَيَاتَهَا بِمَوْتِهَا وَ حُلْوَهَا بِمُرِّهَا لَمْ يُصْفِهَا اللَّهُ تَعَالَى لِأَوْلِيَائِهِ وَ لَمْ يَضِنَّ بِهَا [عَنْ] عَلَى أَعْدَائِهِ. خَيْرُهَا زَهِيدٌ وَ شَرُّهَا عَتِيدٌ وَ جَمْعُهَا يَنْفَدُ وَ مُلْكُهَا يُسْلَبُ وَ عَامِرُهَا يَخْرَبُ، فَمَا خَيْرُ دَارٍ تُنْقَضُ نَقْضَ الْبِنَاءِ وَ عُمُرٍ يَفْنَى فِيهَا فَنَاءَ الزَّادِ وَ مُدَّةٍ تَنْقَطِعُ انْقِطَاعَ السَّيْرِ؛[2]

شما را از دنیاپرستی می ترسانم؛ زیرا منزلگاهی برای کوچ کردن است، نه منزلی برای همیشه ماندن. دنیا، خود را با غرور زینت داده و با زینت و زیبایی می‌فریبد. دنیا، نزد خداوند، خانه ای بی مقدار است؛ زیرا حلال آن با حرام، خوبی آن با بدی، زندگی در آن با مرگ و شیرینی آن با تلخی ها در آمیخته است. خداوند آن را برای دوستانش انتخاب نکرد و در بخشیدن آن به دشمنانش دریغ نفرمود. خیر دنیا اندک، شرّ آن آماده، فراهم آمده اش پراکنده، ملک آن غارت شده و آبادانی آن رو به ویرانی نهاده است. چه ارزشی دارد خانه ای که پایه های آن در حال فرو ریختن است و عمر آن چون زاد و توشه پایان پذیرد؟ و چه لذتی دارد زندگانی که چونان مدت سفر به آخر می رسد؟».

شناخت، رمز دوری از دنیاپرستی

بر اساس آیات و روایات، دنیا پرستی سرچشمه بسیاری از گناهان است. از این رو، شناخت واقعی آن، تاثیر به سزایی در دوری از دنیاپرستی خواهد داشت زیرا شناخت هر چیز، نخستین عامل دوری از آن است. لذا برای آشنایی بهتر با جهان فانی، نیکوست به این سخنان امیرالمومنین (علیه السلام) توجه کنیم:

«إِلَيْكِ عَنِّي يَا دُنْيَا، فَحَبْلُكِ عَلَى غَارِبِكِ، قَدِ انْسَلَلْتُ مِنْ مَخَالِبِكِ وَ أَفْلَتُّ مِنْ حَبَائِلِكِ وَ اجْتَنَبْتُ الذَّهَابَ فِي مَدَاحِضِكِ. أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بِمَدَاعِبِكِ؟ أَيْنَ الْأُمَمُ الَّذِينَ فَتَنْتِهِمْ بِزَخَارِفِكِ؟ فَهَا هُمْ رَهَائِنُ الْقُبُورِ وَ مَضَامِينُ اللُّحُودِ. وَ اللَّهِ لَوْ كُنْتِ شَخْصاً مَرْئِيّاً وَ قَالَباً حِسِّيّاً لَأَقَمْتُ عَلَيْكِ حُدُودَ اللَّهِ فِي عِبَادٍ غَرَرْتِهِمْ بِالْأَمَانِيِّ وَ أُمَمٍ أَلْقَيْتِهِمْ فِي الْمَهَاوِي وَ مُلُوكٍ أَسْلَمْتِهِمْ إِلَى التَّلَفِ وَ أَوْرَدْتِهِمْ مَوَارِدَ الْبَلَاءِ، إِذْ لَا وِرْدَ وَ لَا صَدَرَ؛[3]

ای دنیا! از من دور شو. مهارت را بر پُشت تو نهاده، از چنگال تو رهایی یافتم. از دام های تو نجات یافته، از لغزشگاه هایت دوری گزیده ام. کجایند بزرگانی که به بازیچه های خود فریبشان داده ای؟ کجایند امت هایی که با زر و زیورت آنها را فریفتی؟ اکنون در گورها گرفتارند و درون لحدها پنهان شده اند.

ای دنیا! به خدا سوگند اگر شخصی دیدنی بودی و قالب حس کردنی داشتی، حدود خدا را بر تو جاری می کردم؛ به خاطر بندگانی که آنها را با آرزوهایت فریب دادی، ملت هایی که آنها را به هلاکت افکندی و قدرتمندانی که آنها را تسلیم نابودی کردی و هدف انواع بلاها قرار دادی، در آنجا که نه راه ورودی بود نه راه خروجی».

توصیف دنیاپرستان

انسان های دنیاپرستی که همه تلاش و کوششان، دست یابی به لذت های دنیوی است و به جز این موارد، دغدغه و فکری ندارد، انسان‌های کوتاه نظری هستند. انسان های روشن ضمیر، همواره در ورای این جهان، جهان آخرت را زیر نظر دارند و اگر تلاش و کوششی می کنند، هرگز نگاهشان به این جهان فانی محدود نمی شود و مفهوم دنیا را آن طور که باید در نظر می گیرند.

امیرالمومنین علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: «وَ إِنَّمَا الدُّنْيَا مُنْتَهَى بَصَرِ الْأَعْمَى لَا يُبْصِرُ مِمَّا وَرَاءَهَا شَيْئاً، وَ الْبَصِيرُ يَنْفُذُهَا بَصَرُهُ وَ يَعْلَمُ أَنَّ الدَّارَ وَرَاءَهَا، فَالْبَصِيرُ مِنْهَا شَاخِصٌ وَ الْأَعْمَى إِلَيْهَا شَاخِصٌ، وَ الْبَصِيرُ مِنْهَا مُتَزَوِّدٌ وَ الْأَعْمَى لَهَا مُتَزَوِّدٌ؛[4]

همانا دنیا، نهایت دیدگاه کوردلان است که به بعد از آن نمی نگرند. اما انسان آگاه، نگاهش از دنیا عبور کرده، از پس آن، سرای جاویدان آخرت را می بیند. پس انسان آگاه به دنیا دل نمی بندد و انسان کور دل تمام توجه اش دنیاست. بینا از دنیا زاد و توشه بر می گیرد و نابینا برای آن توشه فراهم می آورد».

فهم این حقیقت که این جهان، سرای گذر است و انسان‌ها برای غیر این جهان آفریده شده اند، تاثیر به سزایی در اخلاق، رفتار و زندگی انسان به جا خواهد گذاشت؛ چرا که انسان آخرت گرا، به همه کارها و فعالیت های زندگی دنیوی خویش، رنگ آخرتی می دهد و از آن برای زندگی جاودان آخرت توشه بر می‌دارد.

او نه تنها دلش فریفته ظواهر مادی نشده، بلکه همواره به ماورای این جهان، یعنی زندگی آخرت دل بسته است. امیرالمومنین (علیه السلام) در این باره می فرماید:

«أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّمَا الدُّنْيَا دَارُ مَجَازٍ وَ الْآخِرَةُ دَارُ قَرَارٍ، فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّكُمْ لِمَقَرِّكُمْ؛ وَ لَا تَهْتِكُوا أَسْتَارَكُمْ عِنْدَ مَنْ يَعْلَمُ أَسْرَارَكُمْ، وَ أَخْرِجُوا مِنَ الدُّنْيَا قُلُوبَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَخْرُجَ مِنْهَا أَبْدَانُكُمْ، فَفِيهَا اخْتُبِرْتُمْ وَ لِغَيْرِهَا خُلِقْتُمْ. إِنَّ الْمَرْءَ إِذَا هَلَكَ قَالَ النَّاسُ مَا تَرَكَ، وَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ مَا قَدَّمَ؟ لِلَّهِ آبَاؤُكُمْ، فَقَدِّمُوا بَعْضاً يَكُنْ لَكُمْ قَرْضاً، وَ لَا تُخْلِفُوا كُلًّا فَيَكُونَ فَرْضاً عَلَيْكُم؛[5]

ای مردم! دنیا سرای گذرا و آخرت خانه جاویدان است. پس، از گذرگاه خویش برای سرمنزل جاودانه توشه برگیرید و پرده های خود را در نزد کسی که بر اسرار شما آگاه است پاره نکنید.

پیش از آنکه بدن های شما از دنیا خارج شود، دل‌هایتان را خارج کنید. شما را در دنیا آزموده اند و برای غیر دنیا آفریده اند. کسی که بمیرد، مردم می گویند: چه باقی گذاشت؟ ولی فرشتگان می گویند: چه پیش فرستاد؟ خدا پدرانتان را بیامرزد! مقداری از ثروت خود را جلوتر بفرستید تا در نزد خدا باقی ماند و همه را برای وارثان مگذارید که پاسخگویی آن بر شما واجب است».

هیچ پستی و ذلتی برای انسان، چونان دنیاپرستی نیست. کسانی که همه وجود خویش را وقف لذت های آن می کنند و در راه رسیدن به آن حاضر می شوند دست به هر جنایت و گناهی بزنند، همچون آدمی هستند که کور و کر در بیابان های تاریک و گمراهی شتابان حرکت می کند و جز پرتگاه نابودی و انحطاط، ماوایی ندارد.

همچنین امیرالمومنین علی (علیه السلام) در سخنانی به توصیف دیگری از دنیاپرستان پرداخته و می فرماید: «فَإِنَّمَا أَهْلُهَا كِلَابٌ عَاوِيَةٌ وَ سِبَاعٌ ضَارِيَةٌ، يَهِرُّ بَعْضُهَا عَلَى بَعْضٍ وَ يَأْكُلُ عَزِيزُهَا ذَلِيلَهَا وَ يَقْهَرُ كَبِيرُهَا صَغِيرَهَا، نَعَمٌ مُعَقَّلَةٌ وَ أُخْرَى مُهْمَلَةٌ، قَدْ أَضَلَّتْ عُقُولَهَا وَ رَكِبَتْ مَجْهُولَهَا، سُرُوحُ عَاهَةٍ بِوَادٍ وَعْثٍ، لَيْسَ لَهَا رَاعٍ يُقِيمُهَا وَ لَا مُسِيمٌ يُسِيمُهَا، سَلَكَتْ بِهِمُ الدُّنْيَا طَرِيقَ الْعَمَى وَ أَخَذَتْ بِأَبْصَارِهِمْ عَنْ مَنَارِ الْهُدَى، فَتَاهُوا فِي حَيْرَتِهَا وَ غَرِقُوا فِي نِعْمَتِهَا وَ اتَّخَذُوهَا رَبّاً فَلَعِبَتْ بِهِمْ وَ لَعِبُوا بِهَا وَ نَسُوا مَا وَرَاءَهَا؛[6]

همانا دنیاپرستان چونان سگ های درنده، عو عو کنان برای دریدن صید در شتابند. برخی به برخی دیگر هجوم می آورند و نیرومندشان، ناتوان را می خورد و بزرگ ‌ترها کوچک‌ ترها را. یا چونان شترانی هستند که برخی از آنها پای بسته و برخی دیگر در بیابان رها شده اند که راه گم کرده و در جاده های نامعلومی در حرکت اند. آن ها در وادی پر از آفت ها و در شنزاری که حرکت با کندی صورت می گیرد، گرفتارند؛ نه چوپانی دارند که به کارشان برسد، و نه چراننده ای که به چراگاهشان برد.

دنیا آنها را به راه کوری کشاند و دیدگانشان را از چراغ هدایت بپوشاند. در بیراهه سرگردان اند، در نعمت ها غرق شده اند و آن را پروردگار خویش می دانند. هم دنیا آنها را به بازی گرفته، و هم آنها با دنیا بازی نموده، آخرت را فراموش کردند».

سازندگان دنیا و سازندگان آخرت

به طور کلی مردم در دنیا دو دسته اند؛ دسته ای که به غیر از زندگی دنیوی به چیزی نمی اندیشند و همه همتشان در جمع آوری مال و ثروت متمرکز شده است. این گروه هیچ گاه آسایش و قرار ندارند و همواره در حرص و ولع به سر می برند.

در مقابل، دسته ای دیگر که امکانات مادی را برای ساختن زندگی آخرت می دانند، همه سعی و تلاششان برای آبادانی جهان آخرت است. آن ها با کمترین سطح زندگی، آسایش و آرامش حقیقی دارند و در حقیقت، هر دو جهان از آن آنهاست.

امیرالمومنین علی می فرماید: «النَّاسُ فِي الدُّنْيَا عَامِلَانِ؛ عَامِلٌ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا لِلدُّنْيَا، قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْيَاهُ عَنْ آخِرَتِهِ، يَخْشَى عَلَى مَنْ يَخْلُفُهُ [يُخَلِّفُ] الْفَقْرَ وَ يَأْمَنُهُ عَلَى نَفْسِهِ، فَيُفْنِي عُمُرَهُ فِي مَنْفَعَةِ غَيْرِهِ؛ وَ عَامِلٌ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا لِمَا بَعْدَهَا، فَجَاءَهُ الَّذِي لَهُ مِنَ الدُّنْيَا بِغَيْرِ عَمَلٍ، فَأَحْرَزَ الْحَظَّيْنِ مَعاً وَ مَلَكَ الدَّارَيْنِ جَمِيعاً، فَأَصْبَحَ وَجِيهاً عِنْدَ اللَّهِ، لَا يَسْأَلُ اللَّهَ حَاجَةً فَيَمْنَعُهُ [فَيَمْنَعَهُ]؛[7]

مردم دو دسته اند: یکی آن کس که در دنیا برای آن کار کرد و دنیا او را از آخرتش بازداشت. او بر بازماندگانش از تهی دستی هراسان و از تهی دستی خویش در امان است. این شخص زندگانی خود را در راه سود دیگران از دست می دهد. دوم آن کس که در دنیا برای آخرت کار می کند و نعمت هایش نیز بدون تلاش به او روی می آورد. پس بهره هر دو جهان را چشیده و مالک هر دو جهان می گردد و با آبرومندی در پیشگاه خدا صبح می کند و حاجتی را از خدا نمی خواهد، جز آنکه روا می گردد».

دو عامل موثر بر دوری از دنیاپرستی

عوامل زیادی وجود دارند که توجه به آن ها می تواند سبب دوری از دنیاپرستی شده و انسان را در راه رسیدن به آخرت و دل نبستن به دنیای فانی یاری کنند. در این میان، دو عامل توجه به بی ارزشی دنیاپرستی و بی نتیجه بودن رقابت در آن و همچنین عبرت از زندگی گذشتگان از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.

توجه به این عوامل می تواند انسان را در راه مبارزه با نفس یاری نموده و مسیر توجه به آخرت را هموار نماید.

1. توجه به بی ارزشی دنیاپرستی و رقابت در آن

فریفته مادیات این جهان و زرق و برق آن شدن، بزرگ ‌ترین آفتی است که آسایش زندگی انسان را در این جهان و سرای آخرت تهدید می کند. امیرالمومنین علی (علیه السلام) در سخنانی می فرماید: «فَلَا تَنَافَسُوا فِي عِزِّ الدُّنْيَا وَ فَخْرِهَا وَ لَا تَعْجَبُوا بِزِينَتِهَا وَ نَعِيمِهَا وَ لَا تَجْزَعُوا مِنْ ضَرَّائِهَا وَ بُؤْسِهَا، فَإِنَّ عِزَّهَا وَ فَخْرَهَا إِلَى انْقِطَاعٍ وَ إِنَّ زِينَتَهَا وَ نَعِيمَهَا إِلَى زَوَالٍ وَ ضَرَّاءَهَا وَ بُؤْسَهَا إِلَى نَفَادٍ وَ كُلُّ مُدَّةٍ فِيهَا إِلَى انْتِهَاءٍ وَ كُلُّ حَيٍّ فِيهَا إِلَى فَنَاءٍ؛[8]

در عزت و ناز دنیا بر یکدیگر پیشی نگیرید و فریب زینت ها و نعمت ها را نخورید. مغرور نشوید و از رنج و سختی آن ننالید و ناشکیبا نباشید؛ زیرا عزت و افتخارات آن پایان می پذیرد و زینت و نعمت هایش نابود می گردد. پس رنج و سختی آن تمام می شود و هر مدت و مهلتی در آن به پایان می رسد و هر موجود زنده ای در آن به سوی مرگ می رود».

ایشان در فرازی دیگری از این خطبه می فرماید: «عِبَادَ اللَّهِ، أُوصِيكُمْ بِالرَّفْضِ لِهَذِهِ الدُّنْيَا التَّارِكَةِ لَكُمْ وَ إِنْ لَمْ تُحِبُّوا تَرْكَهَا، وَ الْمُبْلِيَةِ لِأَجْسَامِكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ تَجْدِيدَهَا؛[9]

شما را به ترک دنیایی سفارش می کنم که رهایتان می سازد؛ گرچه شما جدایی از آن را دوست ندارید. دنیایی که بدن های شما را کهنه و فرسوده می کند، با اینکه دوست دارید همواره تازه و پاکیزه بمانید».

جهانی که انسان را از مسیر هدایت و کمال منحرف کند و نتیجه ای جز فراموشی آخرت نداشته باشد، هیچ بهایی ندارد؛ زیرا هدف نهایی زندگی انسان در این سرای فانی، رسیدن به کمال و نزدیکی خداوند متعال است. پس هر قدر معرفت انسان به این جهان و ابعاد مختلف آن بیشتر باشد، بیشتر از آسیب های آن در امان خواهد بود.

جهان حرام و فاسدی که جز با مادی گرایی، تبعیض، ظلم، چپاول و فساد به دست نخواهد آمد، آن قدر پست و بی مقدار است که امیرالمومنین علی (علیه السلام) در توضیح آن می فرماید:

«فَلْتَكُنِ الدُّنْيا فى اَعْيُنِكُمْ اَصْغَرَ مِنْ حُثالَةِ الْقَرَظِ وَ قُراضَةِ الْجَلَمِ. وَ اتَّعِظُوا بِمَنْ كانَ قَبْلَكُمْ قَبْلَ أنْ يَتَّعِظَ بِكُمْ مَنْ بَعْدَكُمْ، وَ ارْفُضُوها ذَميمَةً، فَاِنَّها قَدْ رَفَضَتْ مَنْ كانَ اَشْغَفَ بِها مِنْكُمْ؛[10]

ای مردم! باید دنیای حرام در چشمانتان از پر کاه خشکیده و تفاله های قیچی شده دامداران بی ارزش تر باشد. از پیشینیان خود پند گیرید، پیش از آن که آیندگان از شما پند گیرند. این دنیای فاسد نکوهش شده را رها کنید؛ زیرا مشتاقان شیفته تر از شما را رها کرد».

سخنان کوتاه امیرالمومنین علی (علیه السلام) در نهج البلاغه پیرامون هویت دنیای حرام، آن قدر شگفت و پرمحتواست که هر انسانی با اندک دقت و تامل، درس های بسیاری از آن ها می گیرد. برای مثال ایشان در جایی می فرماید: «مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ الْحَيَّةِ، لَيِّنٌ مَسُّهَا وَ السَّمُّ النَّاقِعُ فِي جَوْفِهَا؛ يَهْوِي إِلَيْهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ، وَ يَحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ؛[11] دنیای حرام چون مار سمی است؛ پوستش نرم است، ولی سم کشنده در درون دارد. نادان فریب خورده به آن نزدیک می شود و هوشمند عاقل از آن دوری می گزیند».

ایشان در جای دیگر، چنین تشبیه می آورد: «وَ اللَّهِ لَدُنْيَاكُمْ هَذِهِ أَهْوَنُ فِي عَيْنِي مِنْ عِرَاقِ خِنْزِير فِي يَدِ مَجْذُومٍ؛[12] به خدا سوگند دنیای حرام آلوده شما در دیده من، از استخوان خوکی که در دست بیماری جذامی باشد، پست تر است».

2. عبرت از گذشتگان

عبرت گرفتن از زندگی گذشتگان، آثار مفید و سازنده ای در اخلاق و رفتار انسان بر جای می گذارد؛ توجه و دقت در این مطلب که برخی از آنها که در مقام و ثروت غرق شده بودند، چه سریع شکوه و زندگی اشرافانه شان پایان پذیرفت و مرگ جز نامی از آنها باقی نگذاشت.

آری، تغییرات و دگرگونی های مخلوقات بسیار است که اگر انسان در آنها بیندیشد، درس های مهمی می گیرد. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرماید:

«أَ وَ لَيْسَ لَكُمْ فِي آثَارِ الْأَوَّلِينَ مُزْدَجَرٌ وَ فِي آبَائِكُمُ [الْأَوَّلِينَ] الْمَاضِينَ تَبْصِرَةٌ وَ مُعْتَبَرٌ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ، أَ وَ لَمْ تَرَوْا إِلَى الْمَاضِينَ مِنْكُمْ لَا يَرْجِعُونَ وَ إِلَى الْخَلَفِ الْبَاقِينَ لَا يَبْقَوْنَ، أَ وَ لَسْتُمْ تَرَوْنَ أَهْلَ الدُّنْيَا يُصْبِحُونَ وَ يُمْسُونَ عَلَى أَحْوَالٍ شَتَّى، فَمَيِّتٌ [فَمَيْتٌ] يُبْكَى وَ آخَرُ يُعَزَّى وَ صَرِيعٌ مُبْتَلًى وَ عَائِدٌ يَعُودُ وَ آخَرُ بِنَفْسِهِ يَجُودُ، وَ طَالِبٌ لِلدُّنْيَا وَ الْمَوْتُ يَطْلُبُهُ وَ غَافِلٌ وَ لَيْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ وَ عَلَى أَثَرِ الْمَاضِي مَا يَمْضِي الْبَاقِي؛[13]

آیا نشانه هایی از زندگی گذشتگان که بر جا مانده، شما را از دنیاپرستی باز نمی‌دارد؟ اگر خردمندید، آیا در زندگانی پدرانتان آگاهی و عبرت آموزی نیست؟ مگر نمی بینید که گذشتگانتان باز نمی گردند و فرزندان شما باقی نمی مانند؟ مگر مردم دنیا را نمی نگرید که در شب و روز حالت های گوناگونی دارند: یکی می میرد و بر او می گریند؛ دیگری باقی می ماند، به او تسلیت می گویند؛ یکی دیگر بر بستر بیماری افتاده، دیگری به عیادت او می رود؛ دیگری در حال جان کندن است؛ دنیاطلب در جست وجوی دنیاست که مرگ او را در می یابد؛ و غفلت زده که مرگ او را فراموش نمی کند. بدانید که آیندگان نیز راه گذشتگان را می پویند».

نتیجه گیری

دنیاپرستی یکی از صفاتی است که می تواند انسان را به کلی از آخرت و زندگی ابدی غافل ساخته و مسیر هدایت انسان را مسدود نماید. از نظر امیرالمومنین علی (علیه السلام)، دنیا محلی برای برداشتن توشه برای رسیدن به آخرت است و انسان نباید به آن دلبسته شود و مسیر اصلی خود را فراموش کند. همچنین، دنیاپرستی انسان ها را در دنیا سرگردان و در میان نعمت های مختلف سرگرم می کند تا انسان مسیر حقیقی هدایت را نبیند و در آن قدم نگذارد.

دو عامل مهم نیز وجود دارد که می توانند انسان را از آلوده شدن به دنیاپرستی نجات دهند: اول اینکه انسان به بی ارزش بودن دنیا و نعمت های آن توجه کند و دوم اینکه از سرگذشت دنیاپرستان گذشته عبرت بگیرد. در این صورت می توان گفت انسان می تواند از دنیاپرستی و مضرات آن در امان مانده و مسیر هدایت را مطابق دستورات الهی طی کند.

پی نوشت ها

[1] اسرا/18.

[2] صبحی صالح، نهج البلاغه، خطبه 113.

[3] همان، نامه 45.

[4] همان، خطبه 133.

[5] همان، خطبه 203.

[6] همان، نامه 31.

[7] همان، حکمت 269.

[8] همان، خطبه 99.

[9] همان.

[10] همان، خطبه 32.

[11] همان، حکمت 119.

[12] همان، حکمت 236.

[13] همان، خطبه 99.

منبع: اقتباس از: حمزه کریم خانی، نشریه گلبرگ؛ دی 1384، شماره 70، ص 15-24.