همه چیز در برابر او خاضع است، و هر چیزى به وجود او قائم مى باشد! بى نیازکننده هر فقیر، و عزّت بخش هر خوار و ذلیل، و نیروى هر ناتوان، و پناهگاه هر مصیبت رسیده است. هر کس سخن بگوید نطق او را مى شنود،
هر کس سکوت کند اسرار درونش را مى داند، آن کس که زنده است روزى اش بر اوست، و آن کس که مى میرد بازگشتش به سوى اوست. (پروردگارا!) چشم ها تو را ندیده اند تا از تو خبر دهند؛ بلکه تو پیش از آن که وصف کنندگانت وجود پیدا کنند، بوده اى. آفریدگان را براى رفع وحشت تنهایى نیافریدى، و براى سود خود آن ها را به کارى وانداشتى،
هیچ کس نمى تواند از پنجه قدرتت بگریزد، و آن کس را که بگیرى از حیطه قدرت تو بیرون نمى رود.
معصیت گنهکاران از عظمت تو نمى کاهد و اطاعت مطیعان بر حاکمیت تو نمى افزاید. آن کس که از قضا و قَدَر تو به خشم آید، نمى تواند حکم و فرمانت را دگرگون سازد، و آن کس که از اوامر تو روى گرداند، از تو بى نیاز نمى شود.
هر رازى نزد تو آشکار، و هر پنهانى پیش تو حاضر است. تو وجودى جاودانى هستى که زمان برایت نیست،
تو پایانى هستى که جز بازگشت به سویت راهى وجود ندارد، و وعده گاهى که نجات از حُکمت جز به وسیله تو ممکن نیست. ناصیه (و زمام اختیار) هر جنبنده اى به دست توست، و بازگشت همه نفوس به سوى تو مى باشد. (پروردگارا!) پاک و منزّهى! چه بزرگ است مقام تو. (بازهم) منزّهى! چه بزرگ است آنچه از آفریده هایت مى بینیم و چه کوچک است هر بزرگى در برابر قدرت و عظمت تو، و چه باشکوه است آنچه از ملکوتت مشاهده مى کنیم. با این حال، چقدر ناچیز است آنچه مى بینیم، در برابر آنچه از قلمرو حکومتت از ما پنهان است! چقدر نعمت هاى دنیایت فراوان و پراهمیّت استو چه کوچک است این نعمت ها در برابر نعمت هاى آخرتت.

از جمله مخلوقات تو فرشتگانى هستند که آن ها را در آسمان هاى خود سکونت بخشیدى و از زمینت بالا بردى. آن ها از همه آفریده هاى تو به تو آگاه ترند، و بیش از همه، از تو خائف اند، و از همه به تو نزدیک تر. آن ها هرگز در صُلب پدران قرار نداشته اند و رحم مادران آن ها را در بر نگرفته و از آبى پَست، آفریده نشده اند، و حوادث زمان و مرگ و میرها آن ها را از یکدیگر جدا نساخته است؛ ولى آنان با این مقام قرب که به ساحت مقدّست دارند
و منزلتى که نزد تو یافته اند و عشق و علاقه اى که تنها به تو دارند و طاعات فراوانى که براى تو انجام مى دهند
و از فرمان تو کمتر غفلت مى کنند، با این همه، اگر آنچه را که از عظمت تو بر آن ها پوشیده است مشاهده مى کردند، اعمال خویش را حقیر مى شمردند و بر خود عیب مى گرفتند (و آن را شایسته مقام تو نمى دانستند) و به خوبى مى فهمیدند که حقّ عبادتت را هرگز ادا نکرده اند و آن گونه که سزاوار مقام توست، اطاعت ننموده اند.

(خداوندا) خالق و معبودى هستى پاک و منزّه! تو را (براى نعمت هایى که به آفریدگان عطا کرده اى) تنزیه و ستایش مى کنم! سرایى بزرگ آفریده اى (به نام سراى آخرت) که در آن انواع نعمت ها را قرار داده اى: آشامیدنى ها، خوردنى ها، همسران، خدمتکاران، کاخ ها، نهرها، درختان بارور و میوه ها. سپس دعوت کننده اى فرستاده اى که مردم را به سوى آن همه نعمت فرا بخواند؛ ولى نه دعوت او را اجابت کردند و نه به آنچه ترغیب فرموده اى، اظهار علاقه نمودند و نه به آنچه تشویق کرده اى مشتاق شدند؛ (بلکه) به مردارى روى آوردند که با خوردن آن رسوا گشته اند، و (عجیب این که) در محبّت و دوستى آن با هم توافق کرده اند.

آرى! هر کس به چیزى عشق ورزد، آن چیز چشم او را ناتوان و قلب و فکر او را بیمار مى سازد؛ در نتیجه با چشمى معیوب (به همه چیز) مى نگرد و با گوشى ناشنوا مى شنود. شهوات و خواسته هاى دل جامه عقلش را دریده، و دنیاپرستى، قلبش را میرانده، و تمام وجودش شیفته آن شده است؛ از این رو او بنده دنیاست
و بنده هر کسى که چیزى از دنیا را در دست دارد! به هر طرف که دنیا بلغزد، او هم مى لغزد و به هر سو رو کند، به همان سو رو مى کند. نه نهى کننده الهى را پذیرا مى شود و نه موعظه هیچ واعظ ربّانى اى را؛ در حالى که با چشم خود غافلانى را مى بیند که ناگهان در چنگال مرگ گرفتار مى شوند؛ در آن جا که نه تقاضاى عفو پذیرفته مى شود و نه بازگشتى وجود دارد (آرى! او مى بیند) چگونه حوادث دردناکى که از آن خبر نداشته اند، بر سر آن ها فرود آمده،
و دنیایى که جایگاه امنى مى پنداشتند، از آن ها جدا شده، و به آنچه از آخرت به آن ها وعده داده شده بود، رسیده اند. (آرى!) حوادثى بر سر آن ها فرود آمده که با هیچ بیانى قابل توصیف نیست (اما این ها پند نمى گیرند!)

(آرى) سختى ها و سَکَرات مرگ، و حسرت از دست دادن (همه چیز) بر آن ها هجوم آورده به همین دلیل اعضاى پیکرشان سُست مى شود و در برابر آن، رنگ خود را مى بازند؛ سپس مرگ به تدریج در آن ها نفوذ مى کند و بین آن ها و زبانشان جدایى مى افکند. محتضر در حالى که میان خانواده خود قرار دارد، با چشم خود به آن ها نگاه مى کند و با گوش خود سخنانشان را مى شنود، عقلش سالم و فکرش برجاست. (در این هنگام، از خواب غفلت بیدار مى شود) فکر مى کند که عمرش را براى چه چیزهایى بر باد داده و روزگارش را در چه راهى سپرى کرده است.به یاد ثروت هایى مى افتد که گردآورى کرده؛ در جمع آورى آن چشم بر هم گذاشته و از حلال و حرام و مشکوک (هر چه به دستش آمده) در اختیار گرفته است، گناه جمع آورى آن، بر دامانش نشسته، و هنگام جدایى از آن رسیده است! (آرى!) این اموال براى بازماندگان او به جاى مى ماند و از آن بهره مى گیرند و متنعّم مى شوند! لذّت و آسایش آن براى دیگران است و سنگینى گناهانش بر دوش او! و او گروگان این اموال است. این در حالى است که به دلیل امورى که به هنگام مرگ براى او روشن شده، دست خود را از پشیمانى مى گزد (و انگشت ندامت به دندان مى گیرد!) درباره آنچه در تمام عمر به آن علاقه داشت، بى اعتنا مى شود و آرزو مى کند که اى کاش این اموال به دست آن کسى مى رسید که در گذشته به ثروت او غبطه مى خورد و بر آن حسد مى ورزید (تا و بال جانش نگردد). سپس مرگ همچنان در وجود او پیشروى مى کند، تا آن جا که گوشش همچون زبانش از کار مى افتد؛ به طورى که در میان خانواده اش نه زبان براى سخن گفتن دارد و نه گوش براى شنیدن. پیوسته به صورت آن ها نگاه مى کند، حرکات زبانشان را مى بیند، ولى صداى آنان را نمى شنود. سپس مرگ، بیشتر به او در مى آویزد و چنگالش را در او بیشتر فرو مى برد! چشمش نیز همانند گوشش از کار مى افتد و روح او از بدنش براى همیشه خارج مى شود. در این هنگام، به صورت مردارى در میان خانواده اش قرار مى گیرد، که از نشستن نزد او وحشت مى کنند و از او فاصله مى گیرند. (فریاد سوگواران برمى خیزد،) ولى نه مى تواند سوگوارانش را یارى دهد و نه به کسى که او را صدا مى زند، پاسخ گوید. سرانجام او را به سوى گودالى در درون زمین حمل مى کنند؛ او را به دست عملش مى سپارند و براى همیشه از دیدارش چشم مى پوشند!

این وضع (مرگ و میرهاى آدمى) همچنان ادامه مى یابد تا عمر جهان پایان گیرد و مقدّرات به انتها رسد، و آخرین مخلوقات به نخستین آن ها ملحق گردد (و همه بمیرند) و فرمان خدا براى بازگشت مخلوقات که اراده کرده است، صادر گردد. در این هنگام (کرات) آسمان را به حرکت درمى آورد و از هم مى شکافد؛ زمین را به لرزه درآورده و به سختى تکان مى دهد؛ کوه ها را از جا کنده، به هر سو پرتاب مى کند و آن ها از هیبت جلال و خوف سَطْوَتش به یکدیگر کوبیده شده، متلاشى مى گردند. (بعد از این انقلاب هاى عظیم) خداوند تمام کسانى را که در دل خاک آرمیده اند، بیرون مى آورد و پس از فرسودگى، نوسازى مى کند، و بعد از پراکندگى آن ها را جمع مى نماید؛ سپس آن ها را براى سؤال از اعمال مخفى و افعال پنهانى، از هم جدا ساخته، به دو گروه تقسیم مى کند: به این گروه (نیکان و پاکان) نعمت مى بخشد و آن گروه (بدان) را مجازات مى کند.

اما اطاعت کنندگان را در جوار رحمت خویش پاداش عطا مى کند، ودر سراى جاودانى خود براى همیشه جاى مى دهد. در سرایى که اقامت کنندگانش هرگز از آن کوچ نمى کنند. و حالاتشان دگرگون نمى شود. ترس و وحشتى به آنان روى نمى آورد، و بیمارى بر وجودشان عارض نمى شود، خطرى متوجّه آن ها نمى گردد، و سفرها آن ها را از دیار خود بیرون نمى راند. و اما گناهکاران را در بدترین منزلگاه جاى مى دهد و دست آن ها را با غل و زنجیر به گردنشان مى بندد، آن گونه که سرهایشان را به پاها نزدیک مى کند. لباسى از موادّ آتش زا و جامه هایى از قطعه هاى آتش بر آن ها مى پوشاند. در عذابى که حرارتش بسیار شدید و درش به روى آن ها بسته است!
آتشى پرهيجان که مى خروشد و زبانه مى کشد! شعله هايش فروزان، و صدايش هراس انگيز است. هميشه در آن اقامت دارند و براى آزادى اسيرانش غرامتى پذيرفته نمى شود، و زنجيرهايش گسسته نمى گردد! مدتى براى آن سرا تعيين نشده تا پايان گيرد و سرآمدى براى آن قوم وجود ندارد، تا به آخر رسد!

بخش دیگر از این خطبه که درباره پیغمبراکرم(صلى الله عليه وآله)سخن میگوید:پیامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) دنيا را بسيار حقير و کوچک مى شمرد و آن را خوار و بى مقدار مى دانست، و در ديدگاه ديگران نيز تحقيرش مى نمود، او مى دانست خداوند براى احترام و گرامى داشت وى، دنيا را از او گرفته و به خاطر حقارتش آن را براى ديگران گسترده ساخته است! (و به اين ترتيب، پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله)) با قلب و روح خود از دنيا روى گردان شد
و ياد آن را براى هميشه در دل خود ميراند، و دوست مى داشت که زينت هاى آن از پيش چشمش پنهان و دور شود،
تا از آن لباس فاخرى تهيّه نکند، و يا اقامت در آن را آرزو ننمايد. او در تبليغ احکام الهى به بندگان براى قطع عذر و اتمام حجّت اصرار ورزيد، و امّت خويش را از عذاب خدا بيم داد و نصيحت کرده، آنها را به سوى بهشت دعوت نمود و بشارت داد و از آتش دوزخ برحذر داشت.

ما درخت پر بار نبوّت و جايگاه رسالت و محلّ آمد و شد فرشتگان و معادن علم و چشمه سارهاى حکمتيم، ياوران و دوستداران ما در انتظار رحمت حقّند، و دشمنان کينه توز ما بايد در انتظار مجازات باشند.