۱. شناسنامه کتاب موسوعة الغدیر

مؤلف: علامه شيخ عبدالحسين احمد امينى نجفى

تاریخ نشر: 1370

نوع مدرک: کتاب

تعداد جلد: ۱۴ جلد

زبان: عربی

موضوع اصلی: واقعه غدیر خم و امامت امیر المؤمنین

کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب تألیف علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی، یکی از آثار برجسته و معتبر در حوزه اثبات ولایت و خلافت بلافصل امام علی (ع) است. کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب که در چهارده جلد تدوین شده است، به زبان عربی نوشته شده و به عنوان یک منبع جامع برای اثبات حقانیت مذهب شیعه مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

در کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، علامه امینی به بررسی تاریخی، حدیثی و ادبی موضوع غدیر پرداخته و از منابع و اسناد معتبر اهل سنت بهره برده است. در ادامه، به بررسی انگیزه‌ها، اهمیت، ساختار و محتوای این اثر می‌ پردازیم.

۲. انگیزه و اهداف تألیف موسوعة الغدیر

هدف اصلی علامه امینی از تألیف کتاب جامع موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، اثبات ولایت و امامت بلافصل امام علی (ع) بعد از پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) و پاسخگویی به شبهات مخالفان بود. علامه امینی با گردآوری احادیث و روایات معتبر از اهل سنت و شیعه، سعی داشت به اثبات تاریخی واقعه غدیر بپردازد و نقش مهم این حادثه در تعیین جانشینی پیامبر (ص) را نشان دهد.

یکی دیگر از انگیزه‌ های نویسنده، حفظ و انتشار حقایق تاریخی مربوط به غدیر و معرفی آن به عنوان یکی از مهم‌ ترین اسناد اثبات شیعه بود.

۳. اهمیت و جایگاه علمی و اعتبار کتاب

کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، یکی از معتبرترین و جامع‌ ترین منابع برای بررسی حدیث غدیر و اثبات حقانیت شیعه به شمار می‌ آید. این اثر از لحاظ تاریخی، حدیثی و ادبی دارای اهمیت فوق‌ العاده‌ ای است، چرا که نویسنده در آن به بیش از ۱۱۰ صحابه، ۸۴ تابعی و ۳۶۰ راوی که حدیث غدیر را نقل کرده‌ اند اشاره می‌ کند.

همچنین، کتاب دارای اعتبار علمی بسیار بالایی است، زیرا علامه امینی به منابع و کتب معتبر اسلامی استناد کرده و بسیاری از اسناد اهل سنت را به دقت بررسی و تحلیل کرده است.

کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، از لحاظ علمی به‌ عنوان یک دایرة المعارف جامع در حوزه‌ های مختلف علوم اسلامی از جمله علم تاریخ، علم کلام، حدیث، درایة، رجال، تفسیر، و ادب اسلامی شناخته می‌ شود. این اثر نه تنها به وقایع تاریخی و کلامی پیرامون غدیر می ‌پردازد، بلکه به بررسی منابع معتبر و نقد کتاب‌ های تراثی نیز می‌ پردازد.

بر اساس نظر محققین و منتقدین، کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، از لحاظ علمی و تحقیقاتی جایگاهی بی‌ بدیل دارد و به عنوان مرجع اصلی برای متخصصان در مطالعات اسلامی شناخته می ‌شود.

شهادت‌ های علمی:

محمد عبدالغنی حسن مصری: الغدیر دایرة المعارفی بزرگ است.

دکتر عبدالرحمان کیالی حلبی: الغدیر کتابی است که هر مسلمانی باید آن را داشته باشد.

دکتر توفیق الفکییکی: الغدیر دایرة‌ المعارفی نادر و خاص است.

عبدالفتاح عبدالمقصود مصری: الغدیر جهانی از دانش وسیع است.

عبدالحسین شرف‌ الدین: الغدیر یک تحقیق علمی بی‌ نظیر است.

محمد تیسیر المخزومی شامی: الغدیر کتابی است که نظیر ندارد.

۴. شیوه بحث و چینش مطالب

کتاب موسوعة الغدیر، به شکلی منظم و منطقی تدوین شده است. در جلد اول، نویسنده ابتدا به مقدمه ‌ای جامع درباره حدیث غدیر و منابع آن می ‌پردازد و سپس در جلدهای بعدی به تفصیل به بررسی روایت‌ ها، اسناد تاریخی و تحلیل واقعه غدیر می ‌پردازد. جلد های دوم تا ششم به اشعار و متون ادبی اختصاص دارد که در آن شاعران مختلف از قرون نخستین تا قرن چهاردهم به حادثه غدیر اشاره کرده ‌اند.

علامه امینی در هر بخش ابتدا به شرح حادثه پرداخته و سپس به تحلیل تاریخی و حدیثی موضوع می‌ پردازد.

۵. سبک نگارش

سبک نگارش علامه امینی در این کتاب علمی، دقیق و فصیح است. او با دقت و استناد به منابع معتبر، سعی دارد تا از طریق زبان عربی روان و ادبی، مفاهیم پیچیده را به شکلی ساده و قابل درک برای خواننده منتقل کند. سبک علامه امینی در کتاب موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، نه تنها از حیث علمی برجسته است، بلکه دارای جنبه‌ های ادبی و زیبایی‌ های زبانی نیز می ‌باشد.

۶. مهم‌ ترین منابع استفاده شده

یکی از ویژگی ‌های برجسته کتاب موسوعة الغدیر، استناد به منابع معتبر اهل سنت است. علامه امینی از بیش از ۱۱۰ کتاب معتبر اهل سنت استفاده کرده و حدیث غدیر را از طریق این منابع نقل کرده است. این کتاب ‌ها شامل آثاری مانند صحیح بخاری، صحیح مسلم، مسند احمد بن حنبل و دیگر منابع حدیثی و تاریخی معتبر می‌ شود.

علاوه بر این، نویسنده از اشعار شاعران معروف از قرون مختلف نیز بهره برده است.

۷. ساختار و فصل‌ بندی کتاب

کتاب موسوعة الغدیر، در چهارده جلد تنظیم شده است. جلد اول به مقدمه محقق و بررسی زندگی ‌نامه علامه امینی اختصاص دارد. فهرست منابع محقق، در انتهاى جلد اول آمده است. در ابتداى جلد دوم، دو مقدمه مربوط به چاپ اول و دوم از مركز مطالعات اسلامى در توضيح اقدامات صورت‌ گرفته در چاپ‌ هاى مزبور، آمده است.

در مقدمه اول به فهارس فنى موجود در اين چاپ و در مقدمه دوم، به اقدامات تحقيقى صورت‌ گرفته در آن اشاره شده است. جلدهای دوم تا ششم به اشعار مربوط به حادثه غدیر از شاعران مختلف پرداخته و جلدهای هفتم تا دوازدهم به بررسی تفصیلی حدیث غدیر و اسناد آن می ‌پردازد. جلدهای سیزدهم و چهاردهم نیز به فهارس فنی و دسته ‌بندی موضوعات و اعلام کتاب اختصاص دارند.

۸. گزارشی از محتوای کتاب

در جلد اول کتاب، مقدمه‌ ای جامع درباره غدیر و زندگینامه نویسنده آمده است. جلدهای دوم تا ششم به بررسی اشعار شاعران مختلف درباره غدیر اختصاص دارد که در آن‌ ها به اشعاری از صحابه، تابعین و شاعران دوره‌ های بعد پرداخته شده است.[1] جلدهای هفتم تا دوازدهم به بررسی حدیث غدیر از منظر تاریخی و حدیثی می ‌پردازد و نویسنده در این مجلدات به ۳۶۰ راوی حدیث غدیر اشاره می‌ کند.

جلدهای سیزدهم و چهاردهم شامل فهارس موضوعی و فنی هستند که دسترسی به مطالب کتاب را برای خواننده تسهیل می‌ کند.[2]

به طور خلاصه علامه امینی در کتاب موسوعة الغدیر، به تحلیل و تبیین موارد زیر پرداخته است:

۱. واقعه غدیر و اثبات امامت امام علی (ع): مستندات دقیق از منابع اسلامی، شامل روایات و احادیث معتبر از منابع شیعه و اهل سنت.

۲. بررسی رجال حدیث و نقد راویان: در مجلد پنجم، نویسنده به‌ طور خاص به بررسی افرادی که به جعل حدیث پرداخته‌اند، می‌ پردازد.

۳. مباحث مربوط به کلام و فرق اسلامی: در مجلد سوم به بررسی دیدگاه‌ های مختلف فرق اسلامی در رابطه با مسئله امامت پرداخته می‌ شود.

۴. تفسیر و تاریخ نزول قرآن: نویسنده در برخی از مجلدات به بررسی ابعاد تفسیری آیات قرآن نیز می‌ پردازد، به ‌ویژه آیات مربوط به ولایت.

نتیجه‌گیری

کتاب شریف «الغدیر» یا با عنوان کامل موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب اثر علامه امینی یک مرجع ارزشمند و جامع در اثبات ولایت حضرت علی (ع) و حقانیت مذهب شیعه است. این کتاب با استناد به منابع معتبر اهل سنت و تحلیل دقیق واقعه غدیر، جایگاه علمی ویژه‌ ای دارد و به عنوان یکی از معتبرترین آثار در حوزه مباحث امامت و ولایت شناخته می‌ شود. سبک نگارش علمی و ادبی کتاب، همراه با منابع گسترده و فصل‌ بندی منظم، آن را به یکی از مهم ‌ترین آثار در حوزه تشیع و علوم اسلامی تبدیل کرده است.

پی نوشت ها

[1]. امینی، موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، ج۱، ص۲۹ – ۴۳۵.

[2]. امینی، موسوعة الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، ج۲، ص۷ – ۱۵.

منبع

امينی، عبدالحسين، الغدير في الكتاب والسنة والأدب، قم، مركز الغدير للدراسات الإسلامية، ۱۳۷۰ش.