دلیل مغرورشده به کرم حق درحین بازخواستْ باطل ترین دلایل، و عذر آن فریب خورده بى پایه ترین عذرهاست، او در این زمینه بر جهالت خود اصرار ورزیده. اى انسان، چه چیز تو را بر انجام گناه جرأت داد؟ و چه چیز تو را به پروردگارت مغرور کرد؟ و چه چیز تو را به هلاکت خود واداشت؟ آیا دردت را درمان، و خوابت را بیدارى نیست؟ چرا به همان صورتى که به دیگرى رحم مى کنى به خود رحم نمى نمایى؟ چه بسا کسى را در حرارت آفتاب مى بینى پس بر او سایه مى اندازى، یا شخصى را دچار دردى مى نگرى که بدنش را مى سوزاند و تو از روى رحمت بر او گریه مى کنى،

س چه چیز تو را بر این دردت صبر داده، و بر بلاهایت توانمند نموده، و چه شادى و سرورى تو را از گریه بر جان خود که نزد تو عزیزترین
جانهاست بازداشته و دل تسلاّیت داده؟! چگونه بیم شبیخون خشم حق تو را از خواب غفلت بیدار نمى کند در صورتى که به علّت گناهانت در راه هاى قهر و سلطه او افتاده اى؟! درد سستى دل را به قوّت اراده معالجه کن، و به هوشیارى خواب غفلت را درمان نما. خدا را بنده باش، و به یاد او انس بگیر، و در حال روى گرداندن از خدا روى آوردن او را به سوى خود مجسم کن که تو را به عفوش دعوت مى کند، و به فضلش مى پوشاند، و تو از او روى مى گردانى و به غیر او روى مى آورى! بلندمرتبه است خدایى که با این قدرتش چه کریم است! و تو با این ناتوانى و پستى چه جرأتى بر معصیت او دارى! در حالى که در پناه پوشش او مقیمى، و در فراخناى احسانش مى گردى، فضلش را از تو باز نداشته، و پرده حرمتت را ندریده است، بلکه در نعمتى که براى تو ایجاد مى کند، و گناهى که بر تو مى پوشاند، و بلایى که از تو دور مى نماید چشم به هم زدنى از لطفش محروم نیستى، پس به او چه گمان مى برى اگر او را بندگى کنى؟! به خدا قسم اگر این برنامه بین دو نفر بود که در قوّت و قدرت برابر بودند، تو اولین کسى بودى که بر زشتى اخلاق و بدى اعمالت به زیان خود حکم مى کردى.

به حق مى گویم: دنیا تو را فریب نداده بلکه تو فریفته آن شده اى، دنیا پندها را برایت آشکار نمود، و بر عدل و انصاف دعوتت کرد،
دنیا با وعده اى که از رسیدن بلا و درد بر جسمت، و کم شدن نیرویت به تو مى دهد راستگوتر و وفادارتر از این است که به تو دروغ بگوید یا تو را بفریبد. چه بسا پنددهنده اى از امور دنیا که پیش تو متّهم است، و چه بسا راستگویى از اخبار آن که نزد تو دروغگو به شمار آید! ا گر دنیا را از روى مناطق خراب شده، و خانه هاى خالى مانده بشناسى آن را با پند نیکویى که به تو مى دهد و موعظه رسایى که به گوش تو مى رساند همچون دوست مهربانى خواهى یافت که در رسیدن زیان و ضرر به شخص تو به شدّت خوددارى مى کند. دنیا سراى خوبى است براى آن که آن را خانه خود نداند، و محل نیکویى است براى کسى که آن را به عنوان وطن انتخاب ننماید. نیک بختان دنیا در قیـامت آنانى هستند که امـروز از دنیا فرارینـد. به وقتى که زمین بلرزد، و رستاخیز با سختى ها و شدائدش محقق شود، و به هر آیینى اهلش، و به هر معبودى بندگانش، و به هر امامى پیروانش ملحق شوند، در آن روز هیچ نگاه خلافى، و قدم نابجایى کیفر داده نشود مگر به عدل و درستى. چه دلیل ها که در آن روز باطل شود،

و چه عذرها که شخص به آن دلگرم بود مردود گردد! پس به برنامه اى روى آور که عذرت به آن پذیرفته شود، و برهانت به آن استوار گردد،
و از دنیایى که براى آن باقى نمى مانى براى آخرتت انتخاب کن آنچه را برایت ماندنى است وبراى سفرآخرت آماده باش،به برق نجات دیده بگشا، و بار وتوشه آخرت را برپشت مرکبهاى همّت محکم ببند.